Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Wielkiej
 A-67 z dnia 31.01.1985[1]
| |||||||||||||||||
| kościół filialny | |||||||||||||||||
.jpg) Widok od strony prezbiterium | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Krempna  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu jasielskiego  | |||||||||||||||||
 49°31′23,1″N 21°26′00,2″E/49,523083 21,433389
| |||||||||||||||||
Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Wielkiej – dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka w Świątkowej Wielkiej z 1757.
Od 1986 rzymskokatolicki kościół filialny parafii Matki Bożej Niepokalanej w Desznicy.
Obiekt w 1985 wpisany na listę zabytków i włączony do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza cerkiew w Świątkowej Wielkiej powstała przed 1581. Była to świątynia prawosławna, która zmieniła wyznanie razem z mieszkańcami wsi, po podpisaniu aktu unii brzeskiej. Na jej miejscu w 1757 wzniesiono nową cerkiew. Według relacji mieszkańców pierwotnie znajdowała się ona nad potokiem Świerzówką, który wzbierał w czasie wzmożonych opadów deszczu, uniemożliwiając dostęp do budynku. W związku z tym mieszkańcy przenieśli cerkiew na miejsce przy głównej drodze wsi. W drugiej połowie XVIII wieku kontynuowano prace dekoracyjne w świątyni, wykonując polichromię, zaś w 1796 (według innej wersji - w wieku XIX) dostawiono wieżę nad przedsionkiem. W 1914 gont na połaciach dachowych zamieniono na blachę. W 1927, w czasie tzw. schizmy tylawskiej, większość mieszkańców wsi przyjęła prawosławie, jednak cerkiew pozostała w rękach greckokatolickiej mniejszości. W 1933 do cerkwi dobudowano zakrystię.
Po Akcji „Wisła” świątynia została opuszczona. Do 1986 stała pusta, w tym okresie kilkakrotnie padła ofiarą kradzieży. Przed 1958 złodzieje wynieśli z niej dwa ikonostasy: starszy barokowy z XVII wieku, przechowywany na strychu budynku, oraz młodszy z pierwszej połowy XIX wieku, pełniący do 1947 swoje funkcje liturgiczne. W 1959 w trakcie remontu wzmocniono i zaizolowano kamienną podmurówkę. W 1986 zdewastowany obiekt został zaadaptowany na kościół rzymskokatolicki. W latach 1991-93 przeprowadzono konserwację polichromii wnętrza. Generalny remont bryły cerkwi wykonano w 2014.
-
Widok ogólny -
Wnętrze:wielostrefowa ikona Pasja -
Elewacja boczna
.jpg)
Architektura i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Jest to budowla drewniana, konstrukcji zrębowej, orientowana, trójdzielna (babiniec, nawa, prezbiterium), z zakrystią od północy. Nad babińcem wieża konstrukcji słupowo-ramowej o takiej samej szerokości jak nawa, o pochyłych ścianach, z izbicą na górze zwieńczoną dachem brogowym oraz z baniastym hełmem z pseudolatarnią zakończoną krzyżem na jej szczycie. Podobna, chociaż mniej masywna konstrukcja znajduje się również ponad nawą i prezbiterium, niższym i węższym od niej. Ściany zewnętrzne o zbieżnym nachyleniu. Pierwotnie świątynia była kolorowo malowana zewnętrznie: prezbiterium i część wieży miały kolor zielony, nawa i izbica wieży - niebieski, zaś namiotowe dachy - czerwony. Fryzy otaczające dach wieży malowane były na biało.
Wewnątrz nawa i prezbiterium przykryte zrębowymi kopułami o dwóch załomach, w babińcu strop płaski. Nie zachował się żaden ikonostas. Przetrwała natomiast polichromowana dekoracja stropu świątyni ze scenami koronacji Maryi, wzięcia proroka Eliasza do nieba oraz sceny z życia Chrystusa i jego matki. Między nimi wykonano mniejsze wizerunki proroków starotestamentowych oraz motywy dekoracyjne naśladujące balustrady i kolumny. Z ikon pierwotnie czczonych w cerkwi nadal są w niej przechowywane dwie, napisane w XVII wieku: Ukrzyżowanie otoczone 20 mniejszymi scenami oraz Sąd Ostateczny. Zachowały się także: XVIII wieczny ołtarz główny w sanktuarium, ołtarz boczny rokokowy, barokowa kamienna kropielnica z XVII wieku. Na zachodniej ścianie nawy chór muzyczny o rzeźbionych i polichromowanych balustradach.
Wokół cerkwi znajduje się drewniane ogrodzenie.
-
2012 -
Wnętrze -
2007
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-05-03].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- G.i Z. Malinowscy, E. i P. Marciniszyn, Ikony i cerkwie. Tajemnice łemkowskich świątyń, Carta Blanca, Warszawa 2009, ISBN 978-83-61444-15-2
- Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Wydawnictwo Rewasz, Pruszków, 2003, str.158-160 ISBN 83-89188-08-2
- Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego, Krzysztof Zieliński (red.), Rzeszów: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”, 2015, s. 278-279, ISBN 978-83-61577-68-3, OCLC 922211420.
.jpg){kind=small}